Hoạt động đấu thầu được quy định tại Luật Đấu thầu và Luật Thương mại
Việc cạnh tranh công bằng yếu tố giúp cho các doanh nghiệp luôn tìm cách nâng cao năng suất lao động, hạ giá thành sản phẩm. Do đấu thầu là hình thức lựa chọn người cung cấp hàng hoá hoặc cung ứng dịch vụ. Người tổ chức mời thầu sử dụng cơ chế cạnh tranh bằng cách đưa ra gói thầu để các bên dự thầu cạnh tranh nhau về giá, về chất lượng… với mục đích tìm được người cung cấp hàng hoá, cung ứng dịch vụ có chất lượng tốt nhất và mức giá rẻ nhất. Cơ chế cạnh tranh được vận hành theo cách thức những người dự thầu (là người có nhu cầu cung cấp hàng hóa, dịch vụ đang mong muốn có được gói thầu) ganh đua nhau về các điều kiện thương mại hoặc kỹ thuật, đặc biệt là giá cả. Người nào có mức giá thấp nhất (là mức giá tối ưu đối với người mua) sẽ được lựa chọn. Pháp luật về đấu thầu và pháp luật thương mại quy định các hình thức đấu thầu tương ứng với mức độ cạnh tranh giữa những người dự thầu như đấu thầu rộng rãi; đấu thầu hạn chế; chỉ định thầu; mua sắm trực tiếp và chào giá cạnh tranh… Cơ chế cạnh tranh được đánh giá là hiệu quả khi nó lựa chọn được người trúng thầu là người đưa ra và có năng lực thực hiện các điều kiện thương mại tốt nhất cho người mời thầu.
Sự cạnh tranh giữa các nhà thầu sẽ tạo thuận lợi cho bên mời thầu (chủ đầu tư) lựa chọn được hàng hoá và dịch vụ hợp nhất với yêu cầu của mình và với giá cả thấp nhất.
Hạn chế hành vi “thông thầu” nhất là đối với các lĩnh vực xây dựng cơ bản và mua sắm vật chất từ tài sản công. Có 2 hình thức thông thầu, một là hành vi “ thông thầu” trong việc các bên dự thầu giàn xếp, thỏa thuận cùng hành động để một hoặc các bên trong số họ thắng thầu trong việc cung cấp hàng hoá, cung ứng dịch vụ như vậy chủ đầu tư sẽ không thể lựa chọn nhà thầu tốt nhất, hai là chính chủ đầu tư đã “giàn xếp” kết quả thắng thầu để ăn chia với nhà thầu… Điều này sẽ gây thâm hụt ngân sách nhà nước, ăn chặn tiền đầu tư dẫn đến nhiều hệ lụy nghiêm trọng khác. Chính vì thế pháp luật quy định về việc các chủ thể tham gia đấu thầu phải đảm bảo sự độc lập về pháp lý và về tài chính trong các trường hợp cụ thể tại Điều 6 Luật Đấu thầu.
Việc đảm bảo tính cạnh tranh trong đấu thầu là biện pháp để chống tham nhũng, lãng phí quản lý tài sản nhà nước. Do đó, việc lựa chọn nhà thầu sẽ được công khai, tránh được phần nào việc “giàn xếp” kết quả thắng thầu với các nhà thầu và chủ đầu tư.
